در طول تاريخ شخصيت‌هاي فراواني ظهور و بروز داشته‌اند كه بنا بر ويژگي‌هاي فردي خود، جريان تاريخ را متأثر ساخته‌اند. انقلاب اسلامي به عنوان نقطه عطفي در تاريخ معاصر، از اين مقوله مستثني نبوده و سپهر مشعشع انقلاب، ستارگان پر فروغي را در خود پديدار ساخته است كه هر يك روشني‌بخش تاريخ پر فراز و فرود سخت‌ترين و در عين حال اميدآفرين‌ترين روزگار گذشته اين كشور بوده‌اند. اگرچه خورشيد پر تلألو امام خميني، كانون انوار تابناك و فروزاني بوده و در برابر نور وجودي آن عارف سالك، ديگران اقماري كم فروغ بوده‌اند، اما شخصيت‌هايي نيز بر صدر نشستند كه سهمي بي‌بديل و نقشي كم‌نظير در تكّون و توسعه انقلاب داشتند.
« شهيد مظلوم» آيت‌الله دكتر بهشتي، از جمله پرفروغ‌ترين اين ستاره‌ها و در زمره مؤثرترين چهره‌هايي است كه انقلاب اسلامي به خود ديده و تاريخ مطلع نخست نهضت، مرهون و مديون و انديشه هاي ژرف اوست.
انديشمندي روشن‌ضمير، متقي، جامع الاطراف، دنيا ديده، مشرف به مسائل اجتماعي و تاريخي، عدالت‌خواه، حق‌طلب، مبارز، مجاهد و در عين حال عالمي عامل و استوانه‌اي قابل اتكا كه به عنوان مبرزترين ايدئولوگ اسلامي و مؤثرترين تئوريسين فكري، مسير انقلاب را به سمت اهداف متعالي سوق داد .
البته انديشه شهيد بهشتي ويژگي‌هاي منحصربه‌فرد و قابل توجهي دارد كه امروز نيز مي‌توان آن را الگو قرار داد، از جمله نگاه شهيد بهشتي به نقش سرمايه‌هاي اجتماعي در پيشبرد اهداف انقلاب، شايسته تامّل و ژرف‌نگري ويژه‌اي است. در اين باره بايد به چند ويژگي اشاره كرد:
1ـ جامع نگري و اشراف و عمق در مواجهه با مسائل مستحدثه
2 ـ توانمندسازي فكري و روحي و اعتقادي و ايدئولوژيكي
3 ـ تقدم توانمندسازي فرهنگي بر ساير ابعاد آن
4 ـ توجه به وظائف سنگين دولت اسلامي در اين باره
5 ـ تأكيد بر ايجاد بسترهاي مناسب و فضاي لازم
6 ـ پيشگيري روشنگرانه از خلجان و جريان انديشه هاي انحرافي و التقاطي
7 ـ تأكيد بر نقش مديريت و كارآفريني ( تدبير نيكو و پسنديده)
8 ـ تأكيد بر خودباوري و اعتماد به نفس و اتكا به سرمايه هاي اجتماعي و ملي
9ـ تأكيد بر نظم و انضباط و مديريت عمر و فرصت‌ها
10ـ تأكيد بر مسئوليت عميق انسان‌ها درجريان رشد
11ـ تأكيد بر نقش تعليم و تربيت و آموزش توأم با پرورش
12ـ تأكيد برحفظ حرمت و كرامت و آزادي و آزادگي و مسئوليت‌پذيري انسان‌ها
13ـ تأكيد برتقويت انگيزه‌هاي عميق دروني و الهي انسان‌ها
14ـ تأكيد براصل تعاون و تعامل سازنده، ارتباط، مشاركت، همگرائي، اتحاد و انسجام
15ـ تأكيد برسازماندهي و تشكيلات مبتني بر مديريت و انضباط و برنامه
16ـ تأكيد برجذب نيروهاي كارآمد و همسو و همكاري و همفكري و برنامه‌ريزي در جهت تحقق اهداف
17ـ تأكيد بر داشتن استراتژي جامع و درازمدت
18ـ اكرام ديگران، شفاف‌سازي، اطلاع‌رساني
19ـ نوآوري، ابتكار و خلاقيت، اميد به آينده و آينده‌نگري و نشاط كار و تلاش
20ـ عدالتخواهي و رعايت اصول عدل و انصاف و ...
21ـ نتيجه گرائي در اقدامات و فعاليت‌ها
22ـ اعتقاد جدي به ضرورت تحول عميق اجتماعي و تأثير بر مغزها و انديشه‌ها به عنوان بستر تغيير و دگرگوني در عرصه‌هاي مختلف
23ـ تعامل و توازن دركارها
24ـ سعه صدر حداكثري در پيشبرد اهداف
25ـ استفاده همه جانبه از تجربيات ديگران
در انديشه‌هاي بلند شهيد بهشتي و در سيره و رفتار و برنامه‌هاي او، همواره شواهد روشني بر محورهاي ياد شده مشاهده مي‌شود كه حساسيت آن بزرگوار را به هر يك از اصول ياد شده، در ميدان گفتار و عمل و اعتقاد نشان مي‌دهد. سيره آن شهيد مظلوم بيانگر انديشه‌ها و اعتقادات اوست كه از باب نمونه به چند مورد اشاره مي‌شود:
1ـ اصل خودباوري و اتكاي به نفس:
به نظر مي‌رسد شهيد بهشتي، خود بهترين الگوي خودباوري، اعتماد به نفس و اتكال علي الله و در اين عرصه در عمر پر بار و پر بركت خود و در سه دهه مبارزات سياسي و فكري و فرهنگي و اجتماعي، يكي از راسخ‌ترين انسان‌ها در عرصه‌هاي ايمان به خداوند بزرگ و اعتماد به نفس بود و ترس و تهديد، هرگز او را از اهداف بلند و آرمان‌هاي متعالي باز نمي‌داشت و مانع نمي‌شد .
2ـ در عرصه نظم و انضباط و تواضع و حسن ارتباط و تعامل:
در حسن جميل با ديگران، الگوئي شاخص و سرداري بلندقامت و فاخر بود و همگان او را با ويژگي‌هاي ياد شده مي‌ستودند و مي‌ستايند.
3ـ در بعد تدبير و مديريت :
او انساني مدير و مدبر و آينده‌نگر و انديشمند بود. مديريت او در مجلس خبرگان رهبري، همگان را به اعجاب وا مي‌داشت. در طول عمر بابركتش، همواره مديري لايق و مدبّري كارآمد و انديشمندي فرزانه بود. از آغاز زندگي و در مراحل گوناگون تصميم‌گيري و نيز پس از شهريور20 تا شهادت، پيوسته در كانون‌هاي علمي و عملي، مديري كاردان و لايق بود. در تأسيس مدرسه دين و دانش در قم و كلاس‌ها و جلسات جانبي آن در جريان نهضت ملي شدن صنعت نفت، در انتخاب رشته زبان و تدريس، در استفاده از محضر بزرگاني همچون امام راحل و مرحوم آيت‌الله بروجردي و علامه طباطبائي و آيت‌الله محقق داماد و ديگر بزرگان حوزه علميه قم در آن عصر، و در انتخاب دوستان و آشنايان و هم‌بحثي‌ها مانند شهيد مطهري، امام موسي صدر، شهيد مفتح و آيت‌الله مصباح و جنتي و شهيد قدوسي، و در تأسيس مدرسه مباركه حقّاني قم و برنامه‌ريزي براي رشته‌هاي گوناگون تحصيلي، و در آينده‌نگري و فعاليت در تدوين كتاب‌هاي ديني و آموزشي و همكاري با وزارت آموزش و پرورش و همكاري با شهيد دكتر باهنر و دكتر دانش آشتياني و سيد كاظم موسوي و ديگران، و در تأسيس و تكميل مسجد و مجتمع اسلامي هامبورگ، و در تأسيس انجمن‌هاي اسلامي اروپا و هدايت جريان اسلامي در غرب به‌ويژه در جوانان، و در مقابله با تحريف و انحراف و كنفدراسيون، و در شوراهاي انقلاب و مديريت حساس دوران انقلاب، و در مديريت و تأسيس حزب جمهوري اسلامي ايران و تشكيل جامعه روحانيت مبارز، و سازماندهي جريان‌هاي انقلابي و تظاهرات و تربيت نيروها، و كادرسازي و جذب عناصر مؤمن و كارآمد، و نيز در تأسيس نهادهاي انقلاب اسلامي و در راه‌پيمائيهاي تاسوعا و عاشوراي 57 ـ 56 ، و در معماري قوه قضائيه، و در مديريت جريان اسلام فقاهتي در برابر نفاق و ليبراليسم، و در تأسيس مجلس خبرگان قانون اساسي و مجلس شوراي اسلامي و كميته‌هاي انقلاب اسلامي و سپاه پاسداران انقلاب اسلامي، و در تدوين قانون اساسي افتخارآميز جمهوري اسلامي ايران بر كسي پوشيده نيست .