جلسات هفتگی

به گزارش روابط عمومی سرچشمه، دکتر محسن اسماعیلی در این جلسه به شرح و تفسیر بخشی از نامه 69 نهج البلاغه، امام علی علیه السلام به حارث همدانی این گونه بیان داشت که حضرت علی می فرمایند: «وَاعْلَمْ أَنَّ أَفْضَلَ الْمُؤْمِنِينَ أَفْضَلُهُمْ تَقْدِمَةً»؛ آگاه باش که بهترين مؤمنان، برترين ايشان است به پیشکش كردن.

از این عبارت معلوم می‌شود که: اولاً؛ همه مؤمنان در یک رتبه از فضیلت و ارزش نیستند.

ثانیاً؛ رتبه مؤمن در همین دنیا و به دست خود او تعیین می‌شود، وثالثاً؛ رتبه مؤمن متناسب با چگونگی فداکاری و انفاق داوطلبانه ای است که در راه خدا می کند.

​​تفاوت درجات ایمان و مومنان

آنان که به مبدأ، معاد و آنچه پیامبر خدا (صلی‌الله علیه و آله وسلم) آورده است، باور و به آن متعهد شوند، وارد قلمرو ایمان شده و «مؤمن» نامیده می‌شوند. امّا معلوم است که میزان عمل آنها به این باورها یکسان نیست. به همین دلیل ایمان و در نتیجه، مؤمنان از نگاه قرآن و روایات دارای درجات و مراتب متفاوتی هستند.

گذشته از منافقان که اساساً دروغ می گویند و ایمان ندارند، چه کسانی واقعاً ایمان آورده اند؟

پاسخ قرآن این است که:

«مؤمنان، تنها کسانی هستند که هر گاه نام خدا برده شود، دلهاشان ترسان می شود؛ و هنگامی که آیات او بر آنها خوانده می ‌شود، ایمانشان فزونتر می ‌شود و تنها بر پروردگارشان توکل دارند. آنها که نماز را برپا می‌دارند؛ و از آنچه به آنها روزی داده‌ایم، انفاق می ‌کنند.»

آنان که چنان اعتقاد و چنین اعمالی دارند، راست می گویند و واقعاً مومن هستند: «أُولَـئِكَ هُمُ الْمُؤْمِنُونَ حَقّاً». اما همین کسانی هم که واقعاً مؤمن هستند: «لَّهُمْ دَرَجَاتٌ عِندَ رَبِّهِمْ»؛  برای آنان درجاتی نزد پروردگارشان است.

در روایات نیز آمده است که:«ايمان مانند نـردبـاني است كه ده پله دارد و مؤمنين پله اى را بعد از پله ديگر بالا مى روند.»

از سوی دیگر، چون مؤمنان دارای درجاتی هستند، طبعاً جایگاه و پاداش آنها نیز در جهان دیگر متفاوت است؛ یعنی بهشت نیز دارای درجه و طبقه است و هر مؤمنی در طبقه  متناسب با درجه خود جای می‌گیرد.

در نهج البلاغه نیز، هم به درجات ایمان اشاره شده و هم به درجات بهشت. گاهی به صورت تشبیه فرموده‌اند : إنَّ الاْيمَانَ يَبْدُو لُمْظَةً فِي الْقَلْبِ، كُلَّمَا ازْدَاد الاِيمَانُ ازْدَادَتِ الُّلمْظَةُ»؛ ايمان‏، نخست‏ به صورت نقطه سفيد و درخشانى در دل آشكار مى‏شود،و هراندازه كه ايمان افزايش يابد،سفيدى آن نقطه گسترش مى‏يابد. پس ایمان قابل کم و زیاد شدن است (كُلَّمَاازْدَادالاْيمَانُ)؛ و این تعبیر دیگری از همان درجات ایمان است.

گاهی هم در وصف بهشت فرموده‌اند: «دَرَجَاتٌ مُتَفَاضِلاَتٌ، وَ مَنَازِلُ مُتَفَاوِتَاتٌ»؛ ‏بهشت را ‏درجاتى است يكى برتر از ديگرى، و منزل هایى است متفاوت.

​​عمل؛ مبنای درجات مؤمنان

از سوی دیگر درجات ایمان بر اساس عمل مومنان است؛ چنانکه قرآن نیز فرموده است: «وَلِكُلٍّ دَرَجَاتٌ مِّمَّا عَمِلُوا». پس برای بالا رفتن از نردبان ایمان راهی جز عمل نیست، و محل عمل هم همین دنیا است؛ نه آخرت. آخرت تنها محل محاسبه و بهره‌مندی از نتیجه عمل است نه عمل. در قیامت نه عمل معنا دارد و نه تکامل و بالا رفتن درجه: «إِنَّ الْيَوْمَ عَمَلٌ وَلاَ حِسَابَ، وَغَداً حِسَابٌ وَلاَ عَمَلَ».

پس باید در اینجا عمل کرد و این عمل را برای آخرت پیش فرستاد. این تعبیری است که در قرآن و روایات فراوان به کار رفته است. اصلاً دستور این است که: «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّـهَ وَلْتَنظُرْ نَفْسٌ مَّا قَدَّمَتْ لِغَدٍ وَ اتَّقُوا اللَّـهَ إِنَّ اللَّـهَ خَبِيرٌ بِمَا تَعْمَلُونَ».

این قبیل آیات فراوان است و در همه آنها بر این تاکید شده است که اولاً باید بهشت را پیش خرید کنیم و بهای آن را پیشکش کرده و پیشاپیش بفرستیم. ثانیاً خیال نکنیم آنچه پیشاپیش می فرستیم ممکن است گم یا فراموش شود. خیر! حتماً گم یا فراموش نمی شود و همان ها را خواهیم دید.

​

​

در یکی از خطبه های آن حضرت است که: «اى بندگان خدا از نافرمانى خدا بپرهيزيد و با اعمال نيك خويش بر مرگتان پيشى ‏گيريد؛ یعنی پيش از آنكه مرگ شما فرا رسد تا مى ‏توانيد اعمال نيك به جا آوريد، و به وسيله ‏چيزى كه از دست‏ شما مى ‏رود آنچه براى شما جاودان مى‏ماند، راخريدارى كنيد.

باز هم سخن از عمل است، و اینکه باید با آن آخرت را پیشاپیش ساخت و پیش خرید کرد. بعد هم در چندین جمله به نزدیکی مرگ و معلوم نبودن زمان آن هشدار داده اند، و در نهایت نتیجه گرفته اند که:« فَتَزَوَّدُوا فِي الدُّنيَا مِنَ الدُّنْيَا مَا تَحْرُزُونَ بِهِ نُفُوسَكُمْ غَداً»؛ پس در اين جهان، از همين جهان براى خود زاد و توشه‏اى فراهم کنید كه فرداى رستاخيزحافظ و نگهدارتان باشد. یعنی آنچه ما را در قیامت نجات می دهد از همین دنیا و در همین دنیا باید پرداخته شود.

​

​

مطلب دیگری که از عبارت مورد بحث فهمیده می‌شود آن است که میان درجات مؤمنان با انفاق آنان رابطه‌ای مستقیم برقرار است؛ به این معنا که هر اندازه بهتر انفاق کنند، در درجه بالاتری از ایمان واقع می‌شوند: «أَنَّ أَفْضَلَ الْمُؤْمِنِينَ أَفْضَلُهُمْ تَقْدِمَةً».

​آری! هر عمل صالحی پلکان ترقی معنوی و موجب بالا رفتن از نردبان ایمان است. امّا به شرط آنکه انفاق نیز حتماً در کنار آن باشد: «لَن تَنَالُوا الْبِرَّ حَتَّى تُنفِقُوا مِمَّا تُحِبُّونَ»؛ ممکن نیست که به « برّ» برسید؛ مگر آنکه از آنچه دوست دارید، انفاق کنید.

یادآوری می شود جلسات شرح و تفسیر نهج البلاغه توسط دکتر محسن اسماعیلی روزهای چهارشنبه بعد از اقامه نماز مغرب و عشاء در مجموعه فرهنگی یادمان شهدای هفتم تیر «سرچشمه» واقع در میدان بهارستان نرسیده به چهارراه سرچشمه انتهای کوچه شهید صیرفی پور برگزار می شود و شرکت برای عموم علاقه‌مندان آزاد می باشد.